Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι τρώνε τόσο πολύ; Σύγχρονη επιδημία υπερφαγίας
Μάθετε περισσότερα για την υπερφαγία στο νέο σύγγραμμα ΒΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, 11η Έκδοση, Pinel – Barnes που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τζιόλα εδώ.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αποδίδουν την πείνα (το κίνητρο για τη λήψη τροφής) στην παρουσία ενός ενεργειακού ελλείμματος και θεωρούν τη λήψη τροφής ως το μέσο με το οποίο τα ενεργειακά αποθέματα του σώματος επανέρχονται στο βέλτιστο επίπεδο – δηλαδή, στο προκαθορισμένο ενεργειακό σημείο ρύθμισης (energy set point). Ωστόσο, οι θεωρίες του προκαθορισμένου σημείου ρύθμισης για την πείνα και τη λήψη τροφής έχουν μερικές σημαντικές αδυναμίες. Ειδικότερα, πώς δικαιολογείται η πρόσφατη επιδημία υπερφαγίας στις σύγχρονες κοινωνίες, αν η λήψη τροφής ρυθμιζόταν πράγματι από ένα προκαθορισμένο σημείο ρύθμισης;
Για να κατανοήσουμε την υπερφαγία, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη τις εξελικτικές πιέσεις που δέχθηκε το ανθρώπινο είδος, οι οποίες πιθανόν να οδήγησαν στην εξέλιξη των συστημάτων που ρυθμίζουν τη λήψη τροφής και το βάρος.[1] Θεωρείται ότι κατά την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης η έλλειψη τροφής συνιστούσε απειλή για την επιβίωση. Ως αποτέλεσμα, τα καλύτερα προσαρμοσμένα άτομα ήταν εκείνα που προτιμούσαν τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας, έτρωγαν όσο περισσότερο μπορούσαν όταν η τροφή ήταν διαθέσιμη, αποθήκευαν όσο περισσότερες θερμίδες ήταν δυνατόν με τη μορφή σωματικού λίπους και χρησιμοποιούσαν αυτές τις θερμίδες όσο πιο αποτελεσματικά γινόταν. Τα άτομα που δεν διέθεταν αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν απίθανο να επιβιώσουν σε περίοδο ανεπάρκειας τροφίμων ή σε δύσκολο χειμώνα. Έτσι, αυτά τα χαρακτηριστικά περνούσαν στις επόμενες γενιές.[2]
Στις επιδράσεις της εξέλιξης προστίθενται διάφορες πολιτισμικές πρακτικές και πεποιθήσεις που προάγουν την κατανάλωση τροφής και υπαγορεύουν τον τρόπο με τον οποίο αυτή πρέπει να γίνεται σε ποικίλα πλαίσια. Ειδικότερα, σε πολλές κουλτούρες είναι κοινή η πεποίθηση ότι κάποιος πρέπει να τρώει τρία γεύματα ημερησίως σε τακτικά χρονικά διαστήματα – είτε πεινάει είτε όχι· ότι το φαγητό θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο των περισσότερων κοινωνικών συνευρέσεων· ότι τα γεύματα θα πρέπει να σερβίρονται με σειρά αυξανόμενης γευστικότητας· και ότι το αλάτι, οι γλυκαντικές και οι λιπαρές (π.χ. βούτυρο) ουσίες θα πρέπει να προστίθενται στις τροφές, ώστε να βελτιωθεί το «άρωμα και η γεύση» και άρα να αυξηθεί η κατανάλωσή τους.[3]
Έτσι, το σύστημα ρύθμισης της λήψης τροφής και του βάρους, που αναπτύχθηκε στο ανθρώπινο είδος για να διαχειρίζεται αποτελεσματικά την περιοδική έλλειψη τροφής, συνδυάζεται με τη διαβίωση πολλών ανθρώπων σε πολιτισμικά περιβάλλοντα των οποίων οι πρακτικές εξελίχθηκαν για τον ίδιο σκοπό.
Ωστόσο, το σύγχρονο περιβάλλον διαφέρει από το «φυσικό» περιβάλλον εξέλιξης του ανθρώπινου είδους σε καίρια σημεία που σχετίζονται με την τροφή, συνεπικουρώντας το φαινόμενο της υπερφαγίας. Στις σύγχρονες κοινωνίες είναι άμεσα και συνεχώς διαθέσιμη μία ατελείωτη ποικιλία από τροφές που παρέχουν τη μέγιστη αξία θετικού εναύσματος (προσδοκώμενη ευχαρίστηση από τη λήψη της ουσίας) και θερμιδική αξία. Η συνέπεια είναι ένα τρομακτικά υψηλό επίπεδο κατανάλωσης.
Μάθετε περισσότερα για την υπερφαγία στο νέο σύγγραμμα ΒΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, 11η Έκδοση, Pinel – Barnes που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τζιόλα εδώ.
[1] Δείτε Genné-Bacon, E. A. (2014). Thinking evolutionarily about obesity. Yale Journal of Biology and Medicine, 87, 99–112.
[2] Δείτε επίσης Genné-Bacon, E. A. (2014). Thinking evolutionarily about obesity. Yale Journal of Biology and Medicine, 87, 99–112· Sellayah, D., Cagampang, F. R., & Cox, R. D. (2014). On the evolutionary origins of obesity: A new hypothesis. Endocrinology, 155, 1573–1588.· Speakman, J. R. (2013). Evolutionary perspectives on the obesity epidemic: Adaptive, maladaptive, and neutral viewpoints. Annual Review of Nutrition, 33, 289–317.
[3] Δείτε Campbell, K. J., Crawford, D. A., Salmon, J., Carver, A., Garnett, S. P., & Baur, L. A. (2007). Associations between the home food environment and obesity-promoting eating behaviors in adolescence. Obesity, 15, 719–730.
