Ο σχεδιασμός είναι ένα καλώς δομημένο σύνολο νοητικών δράσεων που ξεκινώντας από μία ή περισσότερες διαπιστωμένες ανάγκες καταλήγει στη λεπτομερή περιγραφή των κατασκευαστικών χαρακτηριστικών μιας νέας μηχανής, συσκευής, διάταξης ή προϊόντος που θα τις ικανοποιεί. Ο σχεδιασμός διεγείρει τη δημιουργικότητα, τις αναλυτικές και τις συνθετικές ανθρώπινες ικανότητες, ενώ παράλληλα ενεργοποιεί τις διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις δίνοντας νόημα σ’ αυτές. Στόχος του πάντα είναι η εύρεση τεχνολογικών λύσεων που λειτουργούν καλύτερα, διαρκούν περισσότερο, συντηρούνται και επισκευάζονται ευκολότερα και επιβαρύνουν όσο το δυνατόν λιγότερο το περιβάλλον. Η πορεία από τις ανάγκες στη τελική λύση χαρακτηρίζεται από συλλογικότητα στη λήψη αποφάσεων και συνεργατικότητα μεταξύ των μελών της σχεδιαστικής ομάδας.
Η λέξη σχεδιασμός – τις περισσότερες φορές με την αγγλική της εκφορά ως design – ακούγεται και διαβάζεται συχνότατα στο δημόσιο χώρο με κύρια αναφορά στα διάφορα καταναλωτικά προϊόντα. Αν το γεγονός αυτό εγείρει επιθυμία απόκτησης περισσότερης γνώσης επί του θέματος από τον μέσο άνθρωπο – καταναλωτή, αυτό καθίσταται αναγκαίο όταν πρόκειται για μηχανικούς των οποίων οι σπουδές, η κατάρτιση και η επαγγελματική δραστηριότητα συνδέονται στενότατα με αυτό που αποκαλείται σχεδιαστική δραστηριότητα ή απλά σχεδιασμός.
Στη χώρα μας, οι περισσότερες επιχειρήσεις κάνουν περιστασιακή και μη συστηματική χρήση σχεδιαστικών μεθόδων. Αυτό οφείλεται σε ένα βαθμό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής (τεχνολογική εξάρτηση, έλλειψη καθετοποίησης, χρήση εισαγόμενης τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, κλπ.) που δεν περιλαμβάνει εκτεταμένες δραστηριότητες ανάπτυξης νέων προϊόντων, μηχανών, συσκευών, κλπ. Επιπλέον, στα τμήματα μηχανικών των πολυτεχνικών σχολών και στη πλειονότητα των γνωστικών αντικειμένων δίνεται έμφαση στη διαπραγμάτευση προβλημάτων ανάλυσης. Η έλλειψη στοχευμένων μαθημάτων για το σχεδιασμό – όπου δεσπόζουσα θέση κατέχουν de facto τα προβλήματα σύνθεσης – δεν συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας ευρείας σχεδιαστικής κουλτούρας για τους μηχανικούς που θα μπορούσε – σε συνδυασμό με μια διαφορετική προσέγγιση από την πλευρά των επιχειρηματιών – να βελτιώσει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, η διαδικασία του σχεδιασμού ταυτίζεται πολλές φορές με την διαδικασία του σχεδίου (σχεδίαση), ενώ υπάρχει παράλληλα και η περιρρέουσα αντίληψη ότι ο σχεδιασμός αφορά και περιορίζεται αποκλειστικά στην αισθητική πλευρά των προϊόντων. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, το μέρος αντικαθιστά το όλον.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, έχει πλέον διαμορφωθεί ένα αυτόνομο επιστημονικό πεδίο θεωριών σχεδιασμού που περιλαμβάνει μεθοδολογίες και τεχνικές γενικής ισχύος που έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία και έχουν οδηγήσει σε παραγωγή προϊόντων, μηχανών, συσκευών, κλπ. υψηλής λειτουργικής ποιότητας και φιλικών προς τους χρήστες και το περιβάλλον. Η ανάπτυξη νέων υπολογιστικών εργαλείων για Η/Υ, τα νέα εργαλεία γραφικής απεικόνισης σε δύο ή τρεις διαστάσεις, τα περιβάλλοντα εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, η συνεχιζόμενη πρόοδος στο πεδίο της συμβολικής και υπολογιστικής τεχνητής νοημοσύνης και τέλος οι εξελίξεις στο νέο πεδίο των προσθετικών κατασκευών αναμένεται να δώσουν τα επόμενα χρόνια νέα ώθηση και να ανοίξουν νέες προοπτικές στα επόμενα χρόνια για το αντικείμενο του σχεδιασμού.
Το σύνολο των παραπάνω διαπιστώσεων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει και στη χώρα μας αδήριτη ανάγκη προώθησης του αντικειμένου του σχεδιασμού και χρήσης των σχετικών μεθοδολογιών για την αποδοτική ανάπτυξη νέων προϊόντων, μηχανών, συσκευών και διατάξεων.
Διαβάστε περισσότερα στο νέο σύγγραμμα των Εκδόσεων ΤΖΙΟΛΑ: Εισαγωγή στη Θεωρία Σχεδιασμού, Μια Μεθοδολογική Προσέγγιση για Σχεδιαστές Μηχανικούς
